Nowe założone zostało przypuszczalnie na terenie dawnego grodu i podgrodzia oraz późniejszego miasta prywatnego Piotra Święcy, z wykorzystaniem pomorskiej owalnicy; powstałe w wyniku lokacji, dokonanej 2 stycznia 1350 r. przez W. M. Heinricha Duesemer von Arffberg, na zasadzie prawa chełmińskiego. Stare miasto obejmuje obszar około 6 -7 hektarów, otoczony murami obronnymi i fosą. Zgodnie z przywilejem zawierało 32 place przy Rynku, 98 w ulicach i 5 placów publicznych: pod rynek, farę, kościół klasztorny, klasztor i zamek. Poważnie zniszczone podczas działań wojennych 1945 r., nie wszystkie braki odbudowano. Centralnym placem miasta jest Rynek o charakterystycznym średniowiecznym pochyleniu ku ulicy i bramie Wodnej. Niegdyś znajdował się tu otoczony sukiennicami lub podcieniami ratusz, rozebrany w połowie XVIII stulecia. Pod koniec XIX wieku na placu zbudowano 2 budynki, przed którymi 25 stycznia 1920 r. odprawiona została Msza Święta dziękczynna po wejściu do miasta Armii Hallera. W jednym z nich mieścił się też sklep warzywny Franciszki i Brunona Bruckich, siostry i szwagra Pauliny Tyszewskiej. Całą trójkę stracono w 1941 r. za współpracę z polskim wywiadem. Przy Rynku mieli swój sklep bracia Korzeniewscy, a potem Wincenty Jażdżewski, kolejne ofiary niemieckiego terroru. Był on też świadkiem radosnego powitania oddziałów Wehrmachtu przez niemieckich obywateli Nowego Przełom XIX i XX wieku to okres wielkiej modernizacji Nowego. Wtedy powstały niemal wszystkie znaczące obiekty użyteczności publicznej Nowego; część z nich używana jest do dziś.W 1884 roku zbudowano gmachy poczty i Sądu Grodzkiego z więzieniem; powstała też przystań nadwiślańska. W 1902 roku rozpoczęła pracę gazownia oparta o gaz koksowniczy i rozpoczęto tworzenie sieci miejskiej, w tym oświetlenia ulicznego. Nieco później obok zbudowano wieżę ciśnień (1906 r.) i instalacja wodociągowa i kanalizacyjna. (Wieża istnieje do dziś, zakończyła swą pracę w 100-lecie istnienia). W 1905 r. Nowe uzyskało wreszcie dostęp do linii kolejowej i powstał dworzec. W 1908 roku ukończono budowę długo oczekiwanej nowoczesnej szkoły z salą gimnastyczną. Na początku stulecia powstała także rzeźnia miejska i młyn parowy. Za pieniądze z francuskiej kontrybucji zbudowano wówczas infrastrukturę nowoczesnego miasta.
